پهنه بندی خطر سیل در مراکز انسانی و اقتصادی استان خراسان جنوبی با استفاده از منطق فازی

Authors

Abstract:

چکیده مبسوط 1- مقدمه سیل یک پدیده طبیعی است که در هنگام بروز مانند هر بلای طبیعی دیگری دارای آثار تخریبی غیرقابل اجتناب است. بر اساس جغرافیای طبیعی کشورمان و میزان حادثه‌خیزی برخی مناطق آن، در بعضی موارد اثرات سوء ناشی از وقوع سیل موجب خسارات جانی و مالی جبران‌ناپذیری شده است. بخش اعظم مراکز انسانی کشور به‌لحاظ برخورداری از موقعیت کوهپایه‌ای و آب و هوای خشک و نیمه خشک، که در آن بارشها اغلب بصورت ناگهانی و سیل‌آسا بوده و پس از یک بارش بلافاصله روان آب‌ها ایجاد می‌شود، کشور را مستعد سیل‌خیری زیاد کرده است که  سالانه خسارات هنگفتی به منابع کشاورزی و مالی مردم وارد می‌آورد. استان خراسان جنوبی نیز به‌دلیل اقلیم نیمه بیابانی و خشک و بارشهای نامنظم و سیل‌آسا، از پتانسیل سیل‌خیزی قابل توجهی برخوردار است که فعالیتهای انسانی و به‌هم خوردن تعادل اکولوژیک نیز موجب افزایش میزان خسارات شده است. لزوم مطالعه این استان از جهت پهنه‌بندی خطر سیل و مشخص کردن مراکز انسانی و اقتصادی و زیربنایی در معرض سیل یکی از گامهایی است که می‌تواند موجب افزایش آگاهی نسبت به این امر و چاره‌جویی برای آن باشد. 2- روش‌شناسی با توجه به هدف پژوهش حاضر، داده‌های مورد نیاز شامل داده‌های اقلیمی، هیدرولوژی، توپوگرافی، کاربری اراضی، مناطق در معرض خطر سیلاب شامل قنوات، چاه، چشمه، مراکز فعالیت اقتصادی و سکونتگاه‌های انسانی می‌باشد. داده‌های اقلیمی مورد نیاز از پایگاه داده‌های سازمان هواشناسی کشور در دوره آماری 1975-2010 و استان خراسان جنوبی تهیه گردیده است. داده‌های هیدرولوژی از پایگاه داده‌های شرکت منابع آب ایران استفاده شده است. همچنین داده‌های مربوط به خسارات ناشی از سیلاب در سطح استان از سازمان جهاد کشاورزی و پایگاه داده‌های مخاطرات وزارت کشور استخراج شده است. برای تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی خطر سیلاب از روش‌های زمین آمار و تحلیل‌های فضایی و رتبه‌بندی فاکتورهای مؤثر در سیلاب فازی و با کمک نرم‌افزار GIS انجام شده است. 3- بحث خسارات سیل در استان خراسان جنوبی در گذر زمان و با افزایش فشار جمعیت و فعالیتهای انسانی به اکوسیستم و به‌هم خوردن تعادل اکولوژیکی تشدید شده است. عوامل مختلف مؤثر در پهنه‌بندی خطر سیل‌خیزی استان خراسان جنوبی تحت تأثیر چهار گروه زیر می‌باشد: گروه اول: شامل مشخصات توپوگرافی و موفولوژیک حوضه های آبی و کاربری اراضی. گروه دوم: شامل مشخصات اقتصادی و تأسیسات زیربنایی که بیشترین خسارات را در رخدادد سیلاب‌ها متحمل می‌شوند. گروه سوم: شامل متغییرهای دبی سالانه، دبی لحظه‌ای، بارش 24 ساعته، میزان احتمال وقوع، مقدار دبی در دوره برگشت‌های مختلف. گروه چهارم: شامل متغییرهای میانگین دما، حداقل و حداکثر متوسط دما و نوع اقلیم می‌باشد. لایه‌های مؤثر در سیلاب نیز شامل: شیب، شبکه زهکشی طبیعی و شرایط اقلیمی می‌باشند. وزن‌دهی به لایه‌های مؤثر در سیلاب، در چارچوب منطق فازی صورت گرفته است. شاخص‌های استفاده شده در این مورد شامل شاخص Dunn Index، FCM و ASW می‌باشد. که شاخص ASW در بین گروه‌های موثر بر خطر سیلاب به صورت زیر است: گروه 1: 79%؛ گروه 2: 8/79%؛ گروه 3: 83%؛ گروه 4: 17%. طبقه‌بندی حوضه‌های آبریز استان خراسان جنوبی از نظر خطر سیل‌خیزی و خسارات ناشی از آن نیز بصورت زیر است: 1- خطر شدید (قائن- موسویه- خوسف-سرایان)، 2- خطر نسبتاً شدید (فردوس- درح-زهان-طبس سینا)، 3- خطر متوسط (مرزی-شاهرخت- نهبندان-شاسکوه) و 4- خطر کم (قلعه زری-ده‌سلم- بندان). 4- نتیجه ​گیری نتایج پهنه‌بندی خطر سیل‌خیزی در استان خراسان جنوبی نشان می‌دهد که بخش زیادی از جوامع انسانی ساکن در آن شامل 9 شهر و 153 روستا با مجموع بیش از 250 هزار نفر جمعیت که بیش از 37 درصد جمعیت استان را تشکیل می‌دهد، در معرض خطر سیل قرار دارند و علاوه بر آن شمار زیادی از مراکز مهم و حیاتی این استان از جمله فرودگاه، دانشگاه، نیروگاه برق و بیمارستان نیز در خطر قرار گرفته‌اند. این امر نشان می‌دهد که در گذشته فعالیتهای توسعه‌ای و مکان‌یابی و تخصیص کاربری‌های اراضی با اصول و ضوابط علمی و آمایشی انجام نشده است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

ریز پهنه بندی خطر سیلاب در شهر لامِرد با استفاده از AHP، GIS و منطق فازی

وقوع سیلاب به عنوان یکی از مهم ترین مخاطرات محیطی با اثرگذاری بالا در عرصه های شهری محسوب شده که محیط، انسان و دارایی های انسانی را به صورت دائمی مورد تهدید قرار می دهد. در این پژوهش با استفاده از مـدل تحلیل سلسله مراتبی، منطق فازی و تلفیق آن با امکانات سیستم اطلاعات جغرافیایی، پدیده سیلاب در شهر لامِرد در جنوب استان فارس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برای ریز پهنه بندی خطر سیلاب از 8 معیار...

full text

پهنه بندی خطر حرکات توده‎ای با استفاده از روش منطق فازی (مطالعه موردی حوضه آبریز سیرا)

تهیه نقشه‎های پیش بینی وقوع حرکات توده‎ای، امروزه مورد توجه زمین شناسان و ژئومرفولوگ‎ها قرار گرفته است. این پژوهش با هدف شناسایی عوامل مؤثر در ایجاد پدیده حرکات توده‎ای و مشخص کردن مناطق دارای پتانسیل حرکات توده‎ای در حوضة آبخیز سیرا به روش فازی انجام شده است.  به این منظور، ابتدا مهمترین عوامل موثر در وقوع حرکات توده‎ای رخ داده در حوضه با توجه به نتایج حاصل از مطالعات و پژوهش‎های پیشین انجام ...

full text

پهنه بندی خطر سیل در شهر بیرجند

گسترش فیزیکی شهرها، به‌خصوص شهرهایی که درنتیجۀ تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، شاهد رشد غیرعادی بوده‌اند، باعث مشکلات متعددی شده است. به همین منظور، هدف تحقیق حاضر، بررسی وضعیت شهر بیرجند ازنظر سیل‌خیزی و پهنه‌بندی خطر ناشی از این حادثۀ مهم طبیعی بود. این بررسی به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و به‌منظور پیش‌بینی دامنۀ خسارات ناشی از سیلاب انجام شده است. داده‌های مورد نیاز در بخش کاربری اراضی، تراکم جمعی...

full text

پتانسیل‌یابی منابع آب زیرزمینی با استفاده از روش منطق فازی (مطالعه موردی: استان خراسان جنوبی)

روند روبه‌رشد استان خراسان جنوبی در سال‌های اخیر از یک‌سو و قرار داشتن این استان در یک منطقه خشک و نیمه‌خشک از سوی دیگر، راهبردهای منابع آب در این منطقه را بیش از پیش ایجاب می‌کند. یکی از راهکارهای مدیریتی منابع آب، شناسایی مناطق آبی با پتانسیل‌های مختلف و بهره‌برداری از آن‌ها با توجه به ظرفیتشان می‌باشد. هدف از این پژوهش پهنه‌بندی مناطق با پتانسیل آبی در استان خراسان جنوبی با استفاده از عوامل ...

full text

پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه به روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) و منطق فازی (منطقه موردمطالعه: استان خراسان جنوبی)

استان خراسان جنوبی در خاور ایران و در بخش شمالی زمین­درز سیستان قرار دارد. عملکرد گسل­های فعال و بروز زمین­لرزه­های مختلف با بزرگی بالا نشان از پتانسیل بالای لرزه­خیزی این استان دارد. پهنه­بندی خطر زمین­لرزه با استفاده از پارامترهای گشتاور لرزه­ای، هم‌شتاب لرزه­ای، هم‌شدت لرزه­ای، فاصله از گسل و شکستگی، عمق آبرفت و نقشه فرسایش استان انجام شد. نقشه­های پهنه­بندی نشان داد که بیش از یک­سوم استان (...

full text

پهنه بندی خطر وقوع سیل در حوضه ی آبریز کرگانرود با استفاده از Arc GIS

امروزه پدیده­ی سیل یکی از پیچیده­ترین رخداد­های مخاطره­آمیز است که بیش از سایر بلایای طبیعی دیگر، همه ساله در نقاط مختلف دنیا منجر به ایجاد خسارت­های جانی و مالی و تخریب اراضی کشاورزی می­شود. به دلیل سیل­خیز بودن حوضه­ی کرگانرود، بررسی و پهنه­بندی خطر وقوع سیل در این حوضه ضروری به نظر می­رسد. لذا در این تحقیق ابتدا متغیرهای تأثیرگذار در وقوع سیل نظیر: شیب، زمین­شناسی، پوشش گیاهی، خاک، میزان بار...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 27  issue 1

pages  199- 216

publication date 2016-03-20

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023